Decyzja o rozwodzie często dojrzewa latami i bywa poprzedzona wieloma trudnymi doświadczeniami. Wydaje się, że skoro uczucie wygasło, a wspólne życie stało się niemożliwe, to formalne zakończenie małżeństwa powinno być już tylko kwestią czasu. Jednak w rzeczywistości nie zawsze tak jest.
Polskie prawo przewiduje konkretne warunki, które muszą zostać spełnione, aby sąd orzekł rozwód. Co więcej – nawet jeśli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, sąd może mimo wszystko odmówić rozwiązania małżeństwa. W tym artykule wyjaśniamy, w jakich sytuacjach rozwód jest niemożliwy i co warto wiedzieć przed złożeniem pozwu.
Trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego – co to znaczy?
Podstawowym warunkiem orzeczenia rozwodu jest istnienie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Te dwa pojęcia są kluczowe, ale często nie są oczywiste dla osób, które decydują się na rozstanie:
- zupełność rozkładu pożycia oznacza, że między małżonkami ustały wszystkie trzy więzi: emocjonalna (brak miłości, zaangażowania), fizyczna (brak pożycia seksualnego), gospodarcza (brak wspólnego prowadzenia domu, np. oddzielne gospodarstwa domowe);
- trwałość rozkładu z kolei wskazuje, że powrót do wspólnego życia nie jest już możliwy. Chodzi o sytuację, w której nie ma żadnych realnych szans na odbudowę relacji.
Dopiero wówczas, gdy obie te przesłanki są spełnione jednocześnie, sąd może orzec rozwód. Jednak to nie oznacza, że rozwód zostanie automatycznie przyznany.
Kiedy sąd może odmówić rozwodu – mimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia?
Prawo przewiduje sytuacje, w których sąd nie może orzec rozwodu, nawet jeżeli trwałość i zupełność rozkładu pożycia są bezsporne. W takich przypadkach ochrona innych wartości lub interesów uznawana jest za ważniejszą niż prawo małżonków do zakończenia związku. Dotyczy to w szczególności dobra wspólnych małoletnich dzieci, zasad współżycia społecznego oraz sytuacji, w której rozwodu domaga się wyłącznie małżonek winny rozpadu pożycia – bez zgody drugiej strony.
Rozwód sprzeczny z dobrem wspólnych małoletnich dzieci
Najczęstsza sytuacja, w której sąd odmawia rozwodu, to ta, gdy jego orzeczenie byłoby sprzeczne z dobrem wspólnych małoletnich dzieci. Chodzi tu o dzieci z małżeństwa, które nie ukończyły 18. roku życia. Sąd bada, czy rozpad rodziny nie wpłynie na ich psychikę, poczucie bezpieczeństwa i dalszy rozwój. Nawet jeśli między rodzicami nie ma już więzi, dobro dziecka może stanowić barierę przed rozwiązaniem małżeństwa.
W praktyce sądy najczęściej badają:
- stopień zaangażowania rodziców w życie dzieci;
- relacje dzieci z każdym z rodziców;
- czy rozstanie rodziców może wywołać u dziecka traumę lub destabilizację emocjonalną;
- czy istnieje ryzyko zerwania kontaktów dziecka z jednym z rodziców;
- czy po rozwodzie zachowana będzie stabilność wychowawcza i emocjonalna dziecka.
Sąd może zasięgnąć opinii biegłych psychologów lub zespołu specjalistów z Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS), aby dokładnie ocenić wpływ rozwodu na sytuację dziecka i jego potrzeby rozwojowe.
Rozwód sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
To przesłanka uznaniowa, ale bardzo istotna. Nawet jeśli rozwód nie szkodzi dziecku (lub dzieci nie ma), sąd może odmówić jego orzeczenia, jeśli byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Oceniając daną sytuację, sąd kieruje się normami moralnymi, empatią oraz poczuciem sprawiedliwości.
Przykłady takich sytuacji to:
- ciężka choroba małżonka (np. nowotwór, paraliż), który pozostałby bez opieki;
- stan niepełnosprawności jednego z małżonków;
- wyjątkowo trudna sytuacja materialna i życiowa drugiej strony;
- wiek i całkowita zależność jednego małżonka od drugiego;
- nagłe pogorszenie warunków bytowych osoby porzucanej.
W takich przypadkach sąd może uznać, że orzeczenie rozwodu byłoby rażąco niesprawiedliwe lub nieludzkie – a tym samym sprzeczne z elementarnymi normami moralnymi społeczeństwa.
Rozwodu żąda wyłącznie małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia
To trzecia, kluczowa przeszkoda. Jeśli rozwodu żąda wyłącznie ten z małżonków, który ponosi całkowitą winę za rozkład pożycia, sąd – co do zasady – powinien oddalić pozew.
Co ważne:
- wina musi być całkowicie po jednej stronie,
- drugi małżonek nie może wyrazić zgody na rozwód,
- brak zgody musi być uzasadniony – nie może wynikać tylko z chęci „zemsty” lub złośliwości.
Przykład: małżonek, który dopuścił się zdrady i porzucił rodzinę, nie może liczyć na rozwód, jeśli druga strona nie zgadza się na rozwiązanie małżeństwa i nie ma ku temu nieetycznych pobudek.
Jak przygotować się do sprawy rozwodowej, gdy istnieje ryzyko odmowy?
Jeśli podejrzewasz, że w Twojej sprawie może zaistnieć jedna z powyższych sytuacji, warto zasięgnąć porady prawnej przed złożeniem pozwu. Wiele osób dowiaduje się dopiero w trakcie rozprawy, że istnieją przeszkody formalne lub moralne uniemożliwiające uzyskanie rozwodu.
Dobry adwokat pomoże:
- ocenić szanse na rozwód w danej sytuacji;
- przygotować odpowiedni materiał dowodowy;
- sporządzić pozew w sposób profesjonalny i zgodny z praktyką sądową;
- poprowadzić negocjacje z drugą stroną, by uniknąć długiego procesu.
Jeśli planujesz rozwód, ale obawiasz się, że w Twojej sprawie mogą wystąpić wskazane wyżej okoliczności – skontaktuj się z nami. Pomożemy Ci ocenić sytuację, zaplanować działania i poprowadzić sprawę profesjonalnie. Twój rozwód nie musi zakończyć się oddaleniem pozwu – ale warto odpowiednio się do niego przygotować.
